20 Ιανουαρίου
Αυτοσχεδιασμός
Σύνθεση στη Στιγμή
Η προσωπική κίνηση του καθενός μας είναι η μοναδική κιναισθητική υπογραφή του στον χώρο και στον χρόνο. Ο κενός χώρος, ο ενδιάμεσος χώρος και χρόνος όπου ο αυτοσχεδιαστής δεν γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί, αποτελεί δημιουργικό χώρο αναμέτρησης με τον εαυτό και το περιβάλλον.
Προσωπικό σημείωμα και η σχέση μου με την πρακτική του Αυτοσχεδιασμού, ο οποίος αποτελεί τη βάση όλης μου της δουλειάς.
Ξεκίνησα χορό με την Καλλίτσα Ορφανουδάκη που δίδασκε σύγχρονο χορό, δημιουργική κίνηση και αυτοσχεδιασμό στην Αθήνα το 1979-80 και μου άνοιξε καινούριους ορίζοντες καθώς συνδέθηκα με την αγάπη μου για την κίνηση και την τέχνη της προσωπικής έκφρασης μέσα από το σώμα. Πηγαίνοντας, αργότερα (στα μέσα της δεκαετίας του 1980) στη Νέα Υόρκη για να σπουδάσω και να εμβαθύνω στις μεθόδους του σύγχρονου χορού (τεχνική Merce Cunningham), γνώρισα αξιόλογους δασκάλους/μέντορες στον χώρο του αυτοσχεδιασμού. Την εποχή εκείνη το New Dance, υποστήριζε νέα ρεύματα στο χορευτικό τοπίο του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και του μεταμοντέρνου.
Ο ενθουσιασμός και η περιέργεια, η εμπειρία που αποκόμιζα μετά από κάθε μάθημα όταν σπούδαζα στη Νέα Υόρκη (1986 – 90) μου άνοιγε ερωτήματα, ενώ παράλληλα, με έφερνε με μαγικό τρόπο κοντά σε απαντήσεις μέσα από το βίωμα της κίνησης. Είχα την τύχη να εξερευνώ την ελεύθερη κίνηση και τα εργαλεία του αυτοσχεδιασμού όπου ο χορευτής μαθαίνει να συνθέτει στη στιγμή, δίπλα σε δασκάλους όπως η Stephanie Skura, η Simone Forte, η Sara Pearson, η Sara Rudner, η Ruth Zapora, η Yvonne Rainer, η Ann Papoulis και πολλοί άλλοι. Έκτοτε συνέχισα να μελετώ την πρακτική του αυτοσχεδιασμού μέσα από πολλαπλές ιδιότητες όπως αυτή της μαθήτριας, της δασκάλας, της χορογράφου, της ερμηνεύτριας. Δάσκαλοι, όπως ο Julyan Hamilton, η Kirstie Simpson, ο Suprapto Suryodarmo και πολλοί άλλοι καθόρισαν την οπτική μου, προσφέροντάς μου έναν πλούτο από εργαλεία.
Το πεδίο του αυτοσχεδιασμού διεύρυνε τους ορίζοντές μου ως ερμηνεύτρια/χορεύτρια, αλλά και ως χορογράφο για τη δημιουργία ενός έργου. Παρακολουθώντας πολλά εξάμηνα εργαστήρια στο Movement Research στη Νέα Υόρκη εμβάθυνα σε διαφορετικές προσεγγίσεις που έφεραν δάσκαλοι/καλλιτέχνες στο μάθημά τους και στο έργο τους. Κάποιοι από αυτούς, όπως η Ann Bogard και η Ruth Zapora με το Action Theater, συνδύαζαν την ελεύθερη κίνηση και τη θεατρικότητα, τη σκηνική παρουσία, με τον φωνητικό αυτοσχεδιασμό και τον λόγο.
Άλλοι δάσκαλοι έφεραν τον αυτοσχεδιασμό μελετώντας τις πρακτικές Somatics, όπως η πρακτική Skinner Release, που χρησιμοποιούσε η Stephanie Skura στο μάθημά της. Στο εργαστήριό της εισήγαγε το Contact Improvisation (1987) που έκτοτε καθόρισε τη δουλειά μου και την έρευνά μου στην κίνηση. Η Ann Papoulis με επηρέασε σαν χορεύτρια δίνοντάς μου εργαλεία για να ανακαλύψω την μουσικότητα και τις εκφραστικές δυνατότητές μου στο τραγούδι και στους φωνητικούς αυτοσχεδιασμούς, που συνδέονταν με τη σωματικότητα της ερμηνείας σε μία χορογραφία ή και σε έναν κινητικό αυτοσχεδιασμό. Μελέτησα τεχνικές στη φωνή με εξαιρετικούς δασκάλους όπως η Lisa Sokolov (Experimental Theater Wing, NYU), η Andrea Goodman και ο Bob Ean (Οι βασικοί συντελεστές της ομάδας της Meredith Monk). Είχα την τύχη να συνεργαστώ με χορογράφους όπως η Amy Guggengheim και η Dani Nikas που μου ζητούσαν να χρησιμοποιήσω την κίνηση και τη φωνή συνδυαστικά, άλλοτε αυτοσχεδιάζοντας και άλλοτε ακολουθώντας χορογραφημένες κινήσεις.
Στο πλαίσιο της έρευνάς μου, μελετώντας τα εργαλεία του αυτοσχεδιασμού, ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή με το Butoh παρακολουθώντας αρχικά σεμινάρια κίνησης με τους Eiko & Koma στο Movement Research. Γνώρισα έτσι τη διαδικασία ενσωμάτωσης της εικόνας και της φαντασίας, καθώς η αισθητηριακή, αργή κίνηση της δίνει μορφή και μεταμορφώνει διαρκώς το σώμα του ερμηνευτή. Έκτοτε, έκανα πολλαπλά σεμινάρια Butoh με δασκάλους όπως ο Iwana Masaki, η Carlota Ikeda, ο Grigory Glazukov, η Natalia Zhestovskaya, η Yumiko Yoshioka και άλλους.
Η εμπειρία του βιώματος μέσα από τον Ιαπωνικό σύγχρονο χορό με απελευθερώνει πάντα, συνδέοντας το σώμα με το υλικό της φαντασίας και τα συναισθήματα που αποκαλύπτονται. Το Butoh έχει επηρεάσει σε βάθος την αισθητική μου ως χορογράφο, αλλά και την προσέγγισή μου ως εκπαιδεύτρια αυτοσχεδιασμού. Είναι ο χορός που καθρεφτίζει, σε σπλαχνικό για εμένα επίπεδο, το σκοτάδι της ψυχής και ταξιδεύει χορευτή και κοινό σε απρόσμενα μονοπάτια, δημιουργώντας ένα σκηνικό τόπο ποίησης και μαγείας.
Όλες οι πρακτικές που ενσωματώνουν τον αυτοσχεδιασμό, όπως το Contact Improvisation, η Amerta Movement του Suprapto Suryodarmo, το Butoh και το Σωματικό Θέατρο, μου πρόσφεραν τον χώρο για να δημιουργώ και να εκφράζομαι με πιο λεπτοφυή τρόπο, αναγνωρίζοντας τις σχέσεις που συμβαίνουν στον χώρο και στον χρόνο. Ο αυτοσχεδιασμός αποτελεί το μέσο για να συνδέομαι με την εσωτερική μου κίνηση, τη φύση μέσα μου, τον πυρήνα μου και να συνομιλώ, όντας σε κατάσταση παρουσίας, με το περιβάλλον.
Έμαθα να εμπιστεύομαι το αόρατο, αυτό που ενυπάρχει και περιμένει να αποκαλυφθεί, να εκφραστεί. Έμαθα να αποδέχομαι το ατελές και να δημιουργώ μέσα από το «λάθος». Ο αυτοσχεδιασμός αποτελεί τη βάση όλης μου της δουλειάς. Oι κανόνες που χρησιμοποιούμε είναι εύπλαστοι και υπάρχει διαρκώς η δυνατότητα για αλλαγή και καθρέφτισμα που οδηγεί στην αυτεπίγνωση. Ο αυτοσχεδιαστής παίζει σαν παιδί, συνθέτει απεριόριστα, συνδέεται με τον ακέραιο εαυτό του, ανακαλύπτει την ελευθερία της σωματικότητάς του αλλά και τα όριά του. Η τέχνη του αυτοσχεδιασμού είναι μια αστείρευτη πηγή, ένας καμβάς όπου ο αυτοσχεδιαστής μπορεί να βιώνει πολλαπλές καταστάσεις του Είναι, σχεδιάζοντας την ιστορία του κάθε στιγμή, καθώς σχετίζεται με άπειρα στοιχεία που προκύπτουν στον χορό. Οξύνεται έτσι η αντίληψη και διευρύνεται το πεδίο των επιλογών του.
Το να χορεύω δεν σημαίνει ότι φτιάχνω κάτι. Το να χορεύω σημαίνει να συνδέομαι και να γίνομαι κανάλι. Δεν χρειάζεται να γνωρίζω τι είναι αυτό που διοχετεύω. Είναι κάτι που με κινεί και είναι αόρατο. Ακολουθώ κάτι. Με κινεί κάτι… Εάν καθορίσω και επαναλάβω έναν αυτοσχεδιασμό, αυτό που θα ήθελα να καταφέρω είναι να μπορώ να τον χορέψω. Αυτή είναι πάντα η εξίσωση (για τον ερμηνευτή).
Ο αυτοσχεδιασμός ως παραστατική τέχνη
Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί από την αρχή της ζωής του το παιχνίδι με το αυθόρμητο και την έκφραση του πηγαίου. Ο καλλιτέχνης εμπνέεται από τη φύση και το αστικό περιβάλλον με την πολυπλοκότητα των στοιχείων που φέρει. Αυτοσχεδιάζοντας, ο χορευτής καλείται να παίξει με διαφορετικά μέσα όπως τη μουσική που αναδύεται από την εσωτερική του κίνηση ή/και τον τρόπο με τον οποίο συντονίζεται με τους μουσικούς αν αποτελούν μέρος της δημιουργικής διαδικασίας για την παράσταση. Ενίοτε, υλικά αντικείμενα αποκτούν οντότητα εφόσον ο αυτοσχεδιαστής επιλέγει να τα εντάξει στο παιχνίδι του αυτοσχεδιασμού.
Ο αυτοσχεδιασμός, ως παραστατική τέχνη, μπορεί να αναπτυχθεί μέσα από δομές, κανόνες παιχνιδιού και περιορισμούς που βοηθούν τον χορευτή να εκφράσει κρυμμένες και ιδιαίτερες πτυχές της ιδιοσυγκρασίας του. Οι δομές αυτές δημιουργούν ένα ευέλικτο πλαίσιο όπου ο χορευτής έχει τη δυνατότητα να πειραματίζεται και να εξερευνά τις επιλογές του και τις σχέσεις που αναπτύσσονται στον χώρο. Ακολουθεί έτσι κάποια πατήματα που τον στηρίζουν, για να συνθέτει στη στιγμή το νήμα της σωματικής ιστορίας όπως ξεδιπλώνεται στο χάος. Μέσα από αυτή τη διαδικασία το χάος αποκτάει μορφή και νόημα.
Οι χορευτές κάνουν συχνά πρόβες μαζί, προκειμένου να συντονίζονται και να συνομιλούν τα σώματά τους με ευκολία και ροή, έτσι ώστε να μπορούν να ρισκάρουν και να παίξουν με το απρόσμενο στη σκηνή. Έμπειροι αυτοσχεδιαστές ενίοτε επιλέγουν να αυτοσχεδιάσουν στη σκηνή χωρίς κανένα σχέδιο. Αυτό σημαίνει πως ο χορός ξεδιπλώνεται με βάση το ένστικτο, την οξυμένη αντίληψη και τη σωματικότητα των χορευτών, προβάλλοντας τις ευάλωτες και δυνατές πλευρές τους μέσα από τις σχέσεις που δημιουργούνται στο παρόν. Ο κάθε ερμηνευτής που συμμετέχει σε μία παράσταση αυτοσχεδιασμού εκτίθεται στο κοινό και στην ομάδα του «γυμνός» με τις επιλογές που παίρνει, καθώς ανταποκρίνεται και αντιδρά στα ερεθίσματα που δέχεται. Επηρεάζει και επηρεάζεται από το έργο που διαρκώς σχηματίζεται από την ίδια τη διαδικασία. Κάθε επιλογή είναι καθοριστική για το σύνολο. Όπως συμβαίνει και στη ζωή. Οι κινήσεις του σώματος είναι οι λέξεις, οι φράσεις, ο διάλογος που χτίζει τις σωματικές ιστορίες. Όσο πιο εκπαιδευμένο είναι το σώμα του ερμηνευτή, έτσι ώστε να μπορεί να ανταπεξέρχεται κινητικά και να εκφράζεται με μεγαλύτερο εύρος στις ποιότητες της κίνησής του, τόσο πιο ελεύθερη και πλούσια γίνεται η επικοινωνία του με την ομάδα και το κοινό. Ο αυτοσχεδιαστής μεταμορφώνεται σε μύστη, προσφέροντας δυνατές εμπειρίες σε όλους.
Η βασική δεξιότητα του αυτοσχεδιαστή που αποκομίζει από την εκπαίδευσή του και από την εμπειρία της πρακτικής του είναι η δυνατότητα που καλλιεργεί να αφουγκράζεται αυτά που συμβαίνουν εσωτερικά και εξωτερικά, η διεύρυνση της προσοχής του σε κίνηση. Να γίνεται διαρκώς ένας αποδέκτης που πολλές φορές μπορεί να βάλει το εγώ του στην άκρη. Να επιτρέπει στον εαυτό του να παίζει με την περιέργεια και τη σοβαρότητα ενός παιδιού συνδυάζοντας τη γνώση, τη συνειδητότητα και την ικανότητα για έλεγχο που έχει ο ενήλικας. Ο αυτοσχεδιαστής αναπτύσσει με ακρίβεια εργαλεία διαχείρισης του χρόνου στον χώρο. Αποδέχεται και προτείνει ανάλογα με τις προσλαμβάνουσές του, συντονίζεται, έχει αυτό που λέμε καλό timing ως ερμηνευτής. Αφήνεται στη ροή, αλληλοεπιδρώντας με το περιβάλλον. Αναγνωρίζει με συνειδητό, αλλά και ασυνείδητο τρόπο τα σήματα που δέχεται, καθώς το σώμα του κινείται με ευκολία, ακρίβεια και ροή. Η κίνησή του αποπνέει καθαρότητα και σιγουριά. Το κοινό μπορεί να έχει την αίσθηση ότι αυτό που βλέπει είναι προσχεδιασμένο. Το κλειδί είναι η άσκηση στην ανταπόκριση και στον τρόπο με τον οποίο σωματοποιείται η φαντασία και η αλήθεια του ερμηνευτή. Με πόση ελευθερία, δημιουργικότητα, παρουσία και ανοιχτή αντίληψη διαχειρίζεται τη στιγμή, το αυθόρμητο.
Η τέχνη του αυτοσχεδιασμού καλλιεργεί ποιότητες όπως το χιούμορ, την εσωτερικότητα, την ευφυία στην κίνηση και στην έκφραση, τον δυναμισμό, την ευαισθησία, την αμεσότητα, ποιότητες που οδηγούν το άτομο σε μια πνευματική αντίληψη και στάση ζωής.
“Η προσωπική κίνηση του καθενός μας είναι η μοναδική κιναισθητική υπογραφή του στον χώρο και στον χρόνο. Ο κενός χώρος, ο ενδιάμεσος χώρος και χρόνος όπου ο αυτοσχεδιαστής δεν γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί, αποτελεί δημιουργικό χώρο αναμέτρησης με τον εαυτό και το περιβάλλον. Ο κενός χώρος διευρύνει το πεδίο των επιλογών, καθρεφτίζοντας τις σχέσεις όπως αυτές σχηματίζονται στη στιγμή. Κάθε επιλογή που κάνουμε κλείνει έναν άπειρο αριθμό από πόρτες, ανοίγει έναν άπειρο αριθμό πορτών.”
Εμπιστεύσου τον εαυτό σου στην κατάσταση του να μην γνωρίζεις τι πρόκειται να συμβεί. Μετά, άνοιξε τον εαυτό σου στην κατάσταση της γνώσης. Αν είναι κάτι που θέλεις να μάθεις, το να ανοίξεις την πρόθεσή σου προς αυτή την κατεύθυνση, απελευθερώνει τα πρότυπα, τους αυτόματους μηχανισμούς που υπάρχουν μέσα σου, συγκρατούν την ενέργεια και μπλοκάρουν τη ροή.
Moving Attention, Creative Imagination, Connectivity, Inter-relations in Space, States of Being, Poetry in the play of Movement
Πού χρησιμοποιείται ο αυτοσχεδιασμός ως πρακτική ενσωμάτωσης
- Ο αυτοσχεδιασμός χρησιμοποιείται ως εργαλείο για τη δημιουργία υλικού κατά τη διαδικασία ανάπτυξης ενός χορογραφικού έργου.
- Σε μάθημα κίνησης (Somatics) όπου ο μαθητής εξερευνά με κιναισθητικό τρόπο έννοιες που τον συνδέουν με το σώμα του, τις αρχές της κίνησης, τη βιομηχανική της κίνησης.
- Σε εργαστήριο αυτοσχεδιασμού.
- Στην πρακτική της Αυθεντικής Κίνησης και σε άλλες πρακτικές που αποσκοπούν στην ενσωμάτωση όπως είναι το Body-Mind Centering, Kinetic Awareness, Skinner Release.
- Σε θεατρικό εργαστήριο
- Σε παράσταση αυτοσχεδιασμού ή σε χορογραφία που εμπεριέχει μέρη όπου οι χορευτές αυτοσχεδιάζουν ακολουθώντας κάποιους κανόνες και ιδέες που υποστηρίζουν το έργο.
- Σε συναντήσεις αυτοσχεδιαστών που αποσκοπούν στην ελεύθερη κίνηση και έκφραση (Contact Improvisation Jam, Open Floor, Ecstatic Dance, Five Rhythms).
- Ως εργαλείο αυτογνωσίας μέσα από το καθρέφτισμα που βιώνει ο χορευτής/αυτοσχεδιαστής, καθώς αυτοσχεδιάζει.
